جامعه امروز ما، میدان رقابتی پیچیده است. از یک سو، ریشه‌های عمیق فرهنگی و مذهبی داریم که قرن‌ها هویتمان را شکل داده‌اند؛ از سوی دیگر، در مواجهه با دنیای مدرن و تغییرات پرشتاب جهانی، گاهی خودمان را گمشده می‌یابیم. این سردرگمی، به خصوص در فاصله گرفتن از ارزش‌های ناب اسلامی که روزگاری سنگ بنای اخلاق و رفتار ما بودند، نمود پیدا می‌کند.
از معنویت تا مادی‌گرایی: سقوط آرام ارزش‌ها
یکی از بارزترین تضادها، در تغییر اولویت‌ها مشهود است. ارزش‌های اسلامی همیشه بر معنویت، قناعت، ساده‌زیستی و دوری از تجمل‌گرایی تأکید داشته‌اند. اما امروز، گویی تب تند مادی‌گرایی و مصرف‌گرایی جامعه را فرا گرفته است. معیار موفقیت، اغلب نه در کسب فضایل اخلاقی، که در میزان دارایی، مدل ماشین یا بزرگی خانه تعریف می‌شود. نمایش ثروت، حتی اگر از راه‌هایی شبهه‌ناک به دست آمده باشد، به جای شرمساری، نوعی افتخار تلقی می‌شود. این در حالی است که در تعالیم اسلامی، انباشت مال بدون رعایت حقوق دیگران یا اسراف، به شدت نهی شده است.
عدالت اجتماعی: فریادی خاموش در هجوم نابرابری
یکی دیگر از اصول اساسی اسلام، عدالت اجتماعی و دستگیری از نیازمندان است. پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع) همواره بر برابری، تقسیم عادلانه ثروت و کمک به مستضعفین تأکید داشته‌اند. اما در جامعه امروز ایران، شکاف طبقاتی عمیق‌تر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد. فقر و نداری در کنار ثروت‌های بادآورده و بی‌حساب و کتاب، تضادی دردناک را رقم می‌زند. رانت‌خواری، فساد اداری و عدم شفافیت، مصادیق بارزی از نادیده گرفتن عدالت اسلامی هستند که اعتماد عمومی را خدشه‌دار کرده و فاصله مردم را از ارزش‌های اصیل بیشتر می‌کند.
اخلاق فردی و جمعی: کمرنگ شدن صداقت و ایثار
سادگی، صداقت، امانت‌داری، ایثار و نوع‌دوستی از جمله اخلاقیات فردی و جمعی هستند که اسلام بر آن‌ها پافشاری می‌کند. اما متأسفانه، در هیاهوی زندگی امروز، این ارزش‌ها نیز در حال کمرنگ شدن هستند. دروغ‌گویی‌های کوچک و بزرگ در روابط روزمره، کم‌فروشی در کسب و کار، تظاهر و ریاکاری در ظاهر، و بی‌تفاوتی نسبت به مشکلات دیگران، نمونه‌هایی از این انحراف هستند. ایثار و از خودگذشتگی که زمانی خصیصه بارز ایرانیان مسلمان بود، امروز جای خود را به فردگرایی و منفعت‌طلبی داده است. صف‌های طولانی و نادیده گرفتن حق تقدم دیگران، مصادیقی کوچک اما قابل تأمل از این تغییر رویکرد هستند.
چاره چیست؟ بازگشت به خویشتن
البته این نقد به معنای نادیده گرفتن تلاش‌های بی‌شمار افراد متعهد و پاک‌باخته در جامعه نیست. اما صدای این افراد گاهی در هیاهوی غالب به گوش نمی‌رسد. برای رهایی از این سردرگمی و بازگشت به مسیر اصلی، نیاز به یک بازنگری جدی درونی و اجتماعی داریم. باید به یاد بیاوریم که ارزش‌های ناب اسلامی صرفاً مجموعه‌ای از احکام خشک و خالی نیستند، بلکه روشی برای زندگی معنادار، سرشار از آرامش و عدالت هستند.
بازگشت به خویشتن، نیازمند:
* تربیت اخلاقی از خانواده: آموزش صداقت و قناعت از سنین کودکی.
* الگوهای سالم: معرفی و پررنگ کردن الگوهای رفتاری مبتنی بر ارزش‌های اسلامی.
* نظارت و اصلاح: مقابله جدی با فساد و رانت‌خواری در همه سطوح.
* آگاهی‌بخشی: یادآوری مستمر اصول و فروع دین به زبانی ساده و کاربردی.
-------
شاید وقت آن رسیده که به جای غرق شدن در آنچه نداریم، به آنچه داریم و آنچه بوده‌ایم، نگاهی دوباره بیندازیم و راهی برای کم کردن این فاصله دردناک بیابیم.
آیا این فاصله را شما هم احساس می‌کنید؟
چه راهکاری به ذهنتان می‌رسد؟
